ورزش بانوان با نگاه جنسیتی حکومت ایران در تضاد است
دلبر توکلی – روزنامه نگار: در بعد از ظهر یک روز تابستانی سال ۱۳۷۰ برادر کوچکم پرده از راز ورزشی من برداشت. ماجرا از جایی شروع شد که او به طور اتفاقی یک کمربند دراز پارچه ای زرد رنگ را که لای لباس هایم قایم کرده بودم بیرون کشید و چند دقیقه بعد، من با لباس های کاراته وسط اتاق بودم، همه خانواده با تعجب به من نگاه می کردند. چندین ماه بود که در کلاس های دفاع شخصی (کیوکوشین) باشگاه فرزین زاد، در خیابان خشایار، دور میدان ونک، ثبت نام کرده بودم. رفت و آمد من و دختران دیگر به باشگاه خیلی با احتیاط زیاد انجام می شد و تقریبا هیچ کدام ما به خانواده های مان در مورد رشته ورزشی مان چیزی نگفته بودیم. می توان گفت جزو اولین دخترانی بودیم که بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷ ورزش رزمی را انتخاب کرده بودیم و مخفیانه به باشگاه می رفتیم. حتی من که از خانواده مذهبی نبودم و همیشه حق انتخاب داشتم، در این مورد پنهان کاری کرده بودم. بعد از این که رازم برملا شد، تبدیل شده بودم به سوژه خنده پسران فامیل که چرا ورزش رزمی کار می کنم. در کمتر مهمانی بود که وارد شوم و ادای بروسلی (کاراته باز شناخته شده و جهانی) را برای من در نیاورند، آنها سعی می کردند مرا تحریک کنند تا چند تا از حرکت های رزمی را انجام دهم. هر بار از خودم می پرسیدم، چرا پسرها به راحتی به باشگاه رفت و آمد دارند، اما ما با این که تعدادمان خیلی کمتر از آنها بود، باید یواشکی برویم؟ چرا نمی توانیم در تمرین ها و مبارزات مقابل حریف مرد قرار بگیریم؟ چرا پسران فامیل مرا مسخره می کنند و چرا بعضی از خانم های فامیل معتقدند که من باید به کلاس خیاطی و آشپزی بروم نه کاراته!
اگرچه، به مرور زمان، باشگاه های زیادی در شاخه های مختلف ورزش رزمی، برای دختران در ایران راه اندازی شد، اما تا این لحظه که این گزارش را می نویسم و تقریبا ۲۸ سال از آن روزها می گذرد، هنوز ورزش بانوان در ایران با محدودیت های زیادی رو به روست و ورزشکاران زن هر روز با مانعی جدید برای ادامه فعالیت شان رو به رو می شوند. آنها اجازه ندارند که بدون حجاب اسلامی و آزادانه در مجامع ملی و بین المللی در شاخه های مختلفی ورزشی حاضر شوند. هنوز ورزش بانوان در ایران یک خطر جدی برای نظام جمهوری اسلامی محسوب می شود. نگاهی به رویدادهای سال جاری در حوزه ورزش بانوان، مهر تاییدی است بر آنچه گفتم. از خودسوزی سحر خدایاری که تنها بخاطر رفتن به استادیوم، جانش را از دست داد تا کیمیا علیزاده، نخستین زن صاحب مدال المپیک در تاریخ ایران که چند ماه قبل، مجبور به ترک کشور شد.
مسیح علی نژاد، روزنامه نگار و فعال مدنی که طی چند سال گذشته فعالیت چشمگیر و متمرکزی را روی برداشتن حجاب اجباری در سطح بین المللی داشته معتقد است، مشکل اصلی ورزش بانوان در ایران به تعریف ایدئولوژیک زن در جمهوری اسلامی باز می گردد. در گفت و گوی تلفنی که با او انجام دادم، با تاکید نگاه جمهوری اسلامی به زن جنسیتی و ابزاری است گفت: جمهوری اسلامی در همان نخستین سال ها، حجاب را که یک موضوع شخصی و مذهبی است، به یک امر قانونی و اجباری تبدیل کرد. حتی اقلیت های مذهبی مجبور هستند حجاب داشته باشند و فراتر از آن هر زنی وارد ایران می شود، مجبور است حجاب داشته باشد. در واقع کنترل بر بدن زن، به یک حکومت دیکتاتوری مذهبی اجازه می دهد تا بر همه امور زندگی زنان دخالت کند. در واقع زنان در این نظام ابزاری هستند که هر روز وقتی در جامعه حاضر می شوند – خواسته یا ناخواسته – با نوع پوششی که دارند، تفکر مذهبی و ایدئولوژی این حکومت را به نمایش می گذارند. در تمام رساله و کتاب های دینی شان، بیشترین بحث روی مسائل جنسی می گذرد و خب همه آنها زن را عامل تحریک جنسی مرد می دانند. ببینید آقای مطهری یک کتاب در مورد زن می نویسد که سراسر به بند کشیدن آزادی فردی زن است. به طور مشخص، وظیفه ای که در جمهوری اسلامی برای زن تعریف شده، این است که در خدمت مرد باشد و تولید مثل کند.
مسیح علی نژاد در پاسخ به این پرسش که، ارتباط این نگاه جنسی با ورزش زنان چیست ؟ گفت: ببینید، من با این که متخصص ورزش نیستم، اما می دانم که تمام رشته های ورزشی بر پایه مقاومت بدن و حرکات بدنی، بنا شده اند. خب، حالا ما با حکومتی رو به رو هستیم که با بدن زن مشکل دارد، برای همین در تمام رشته های ورزشی اولین چیزی که حکومت با آن دست و پنجه نرم می کند این است که چه لباسی برای آن طراحی کنند، مربی چه کسی باشد، کجا باید تمرین کنند که کسی آنها را نبیند. به طور مثال، یک خانمی که تخصصش تنیس است، نمی تواند آزادانه در ایران در این رشته تمرین کند، لباس فرم تنیس برای زنان دامن کوتاه سفید رنگ است، آیا واقعا می شود این ورزش را با استانداردهایش در ایران داشت؟ اینجاست که میگویم، این حکومت فقط نگاه جنسیتی به زن دارد. آنها به ورزشی که انجام می شود نگاه نمی کنند، تمرکزشان روی آن دامن کوتاهی است که باید پوشید و در زمین بازی رفت. در مورد سایر رشته ها ی ورزشی هم همین طور است. برای شنا، لباس اسلامی طراحی کردند. زنان دونده باید لباس پوشیده داشته باشند.
این فعال حقوق زنان در ادامه گفت: جمهوری اسلامی حتی در جاهایی که ادعا کرد با ورزش بانوان مشکلی ندارد، از قوانین مردسالارانه اش در این زمینه استفاده کرد. زن ورزشکار، بدون اجازه همسرش نمی تواند از کشور خارج شود که نمونه اش را هم داشتیم. نیلوفر اردلان، از ملی‌پوشان باسابقه فوتبال ایران، در نخستین حضور تیم ایران در جام ملت‌های آسیا از هم قطارانش جا ماند چون همسرش به او اجازه خروج نداد. جمهوری اسلامی بر این باور است که زنان هرچه دور تر از واقعیت های اجتماعی و سیاسی نگه داشته شوند، آگاهی کمتری را به فرزندانشان منتقل می کنند و حکومت دیکتاتوری راحت تر بر جامعه بسته حکمرانی می کند. همین مخالفت آنان با حضور در استادیوم یک صد هزار نفری، ریشه اش این است که اگر زنان اولین گام را برداند و یک صد هزار زن در کنار هم دور تا دور استادیوم آزادی، تیم مورد علاقه شان را تشویق کنند، پایه های نظام جمهوری اسلامی به لرزه می افتد. برای این که گام بعدی می شود اتحاد برای تغییر قوانین طلاق، گرفتن حضانت فرزند، قانون برابر ارث و دیگر چیزی از اسلام این حکومت، باقی نمی ماند.
او همچنین اشاره دارد به این که نظام جمهوری اسلامی، با آن که شعار مرگ بر آمریکا سر می دهد اما اگر منافعش ایجاب کند، برای کسب اعتبار و بقاء خود حاضر است با آمریکا که آن را دشمن خود میداند، پای میز مذاکره بنشیند اما طی ۴۰ سال گذشته حاضر نشد برای بدیهی ترین مطالبات زنان ایرانی، مانند رفتن به ورزشگاه ها با آنها پای میز گفت و گو بنشیند.
همان طور که مسیح علی نژاد هم اشاره داشت، سحر خدایاری که به دختر آبی معروف شد، جانش را برای این که یک هوادار ساده فوتبال بود از دست داد. اینجا حتی موضوع مایوی شنا و برجستگی اندام زن مطرح نبود. اگر چه در پی خودسوزی این دختر جوان و از دست دادن جانش، با پیگیری های فعالان حوزه زنان و اعتراضات گسترده و دخالت فیفا در نهایت به طور موقت به زنان اجازه داده شد وارد استادیوم آزادی شوند اما باز هم تعداد صندلی هایی که به جایگاه زنان اختصاص پیدا کرد، محدود بود. حتی در این مورد مانند قانون ارث که زن نصف مرد ارث می برد هم عمل نکردند.
در ادامه گفت و گو، مسیح علی نژاد تاکید کرد: من باور دارم که موضوع فقط ورزش نیست، این حکومت با حضور زن در جامعه مشکل دارد. حتی می توان گفت به نوعی ورزشکاران مرد و تفکر مرد سارانه بازوی حمایتی این حکومت است. اگر مردان ورزشکار فقط یک بار در حمایت از زنان ورزشکار و همین طور زنان هوادارشان، رفتن به استادیوم را تحریم می کردند، نظام جمهوری اسلامی نمی توانست هر کاری که می خواهد بکند. این حکومت می داند اگر دیواری که بین زن و حضورش در همه عرصه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ورزشی کشیده است فرو بریزد ، پایان کار خود را رقم زده است. کلا این ها از برابری زن و مرد می ترسند این مثل دیوار برلین می ماند، وای به روزی که فرو بریزد.
در ادامه گفت و گو نظر مسیح علی نژاد را در مورد پناهنده شدن کیمیا علیزاده میپرسم ، با اشاره به این که پوستری از تصویر او و کیمیا علیزاده قبلا منتشر شده بود می گوید: ببینید، جمهوری اسلامی برای استفاده ابزاری از ورزشکاران زن، تصویری از کیمیا علیزاده با حجاب و مدالی که به گردن دارد را در کنار یکی از تصاویر من منتشر کرد و نوشت : “یکی میشه کیمیا علیزاده که با حجاب میره برای کشور افتخار و مدال می آورد و دیگری می شود مسیح علی نژاد، کاری می کند که کشورش تحریم بشود.” حالا می بینیم که کیمیا علیزاده هم در سیستمی که به زن فقط نگاه ابزاری دارد دوام نیاورد و در اینستاگرامش نوشت: “من یکی از میلیون‌ها زن سرکوب شده در ایرانم که سال‌هاست هر طور خواستند بازی‌ام دادند. هر کجا خواستند بردند. هر چه گفتند پوشیدم. هر جمله‌ای دستور دادند تکرار کردم. هر زمان صلاح دیدند، مصادره‌ام کردند. مدال‌هایم را پای حجاب اجباری گذاشتند و به مدیریت و درایت خودشان نسبت دادن. من برایشان مهم نبودم. هیچکدام‌مان برایشان مهم نیستیم، ما ابزاریم. فقط آن مدال‌های فلزی اهمیت دارد تا به هر قیمتی که خودشان نرخ گذاشتند از ما بخرند و بهره‌برداری سیاسی کنند، اما همزمان برای تحقیرت، می‌گویند: فضیلت زن این نیست که پاهایش را دراز کند.” اما حالا می بینیم که این کیمیا علیزاده بخاطر فشارهای ایدئولوژیک که به او می آمد از ایران خارج شد. وقتی قهرمان ورزشی از کشور خارج می شود، یعنی دیگر زیر پرچم کشورش بازی نمی کند، دیگر جزو کاروان ورزشی ایران حساب نمی شود. واقعا کودکانی که امروز در ایران هستند الگوهای قهرمان ورزشی اشان را باید کجا پیدا کنند؟ همین طور در مورد شهره بیات، داور بین المللی بازی های شطرنج دیدیم که فقط بخاطر روسری اش با حجمه ای رو به رو شد که اگر در کشوری غیر از ایران بود باید نوع داوری اش و حضورش در مسابقات قهرمانی شطرنج تیتر اخبار می شد، نه افتادن روسری از سرش یا حجاب نداشتن. نمونه هایی از این دست در مسیر ورزش بانوان ایرانی کم نیست.
