تفاوت فرهنگی امری سياسی است- مروری بر نامه‌نگاری های زنان و مديرکل رويدادهای فدراسيون جهانی واليبال
ممنوعیت ورود زنان به استاديوم‌های ورزشی نامه به فابیو آزودو تفاوت فرهنگی ویژگی فرهنگی تفاوت فرهنگی امر سیاسی حضور زنان در استاديوم‌ها
گویا نیوز، آسیه امینی: سوال اينجاست که آيا ممنوعیت ورود زنان به استاديوم‌های ورزشی يک خواسته فرهنگی، اجتماعی در کشور ماست يا فقط يک روش سياسی است؟ تحت چه برآوردی تبعيض جنسيتی در يک کشور از سوی يک مقام جهانی “روش فرهنگی و اجتماعی” خوانده می‌شود؟
سال‌هاست که فعالان مدنی به‌ویژه در حوزه حقوق زنان از اصطلاح “امر خصوصی همان سیاسی” است برای پاسخ دادن به کسانی استفاده می‌کنند که سعی دارند به بهانه مرزبندی بین حوزه عمومی و خصوصی چشم بر واقعیت‌هایی مثل تبعیض جنسیتی و خشونت پیامد آن ببندند.
امروز امر خصوصی در ایران معنای دیگری هم یافته است. درواقع آنچه از آن به تفاوت‌های فرهنگی یا ویژگی‌های فرهنگی یاد می‌شود همان امر خصوصی در حوزه ملی است. پاسخی که به پرسشگران بیرونی و ناظران بین‌المللی داده می‌شود با این محتوا که تبعیض یا خشونت درون مرزهای ایران، امری خصوصی (بخوانید ویژگی فرهنگی و اجتماعی) است و به دیگران ربط پیدا نمی‌کند.
حکومت‌گران، به ویژه حکومت‌گرانی که منافع سیاسی‌شان در تضاد با حقوق مدنی و شهروندی است، با مطرح کردن تفاوت‌های فرهنگی در محافل بین‌المللی در تلاش‌اند تا به تبعیض‌ها و نابرابری‌ها برچسب “ویژگی فرهنگی” بزنند و با این بهانه همتایان خود یا مقامهای رسمی بین‌المللی را که با خواسته‌های بی‌واسطه مردم و به‌ویژه فعالان مدنی روبه‌رویند از میدان به در کنند. درواقع “ویژگی فرهنگی” در این تعریف به این معنی است که مردم ما فرهنگ تبعیض را پذیرفته‌اند و اگر تبعیض یا خشونت در جامعه وجود دارد، به دلیل پذیرفته شدن آن از سوی عموم مردم است و ما ( حکومت‌گران) مجری قانون برآمده از این فرهنگ‌ایم و شما ( مقامهای بین‌المللی) نمی‌توانید با این فرهنگ به مخالفت برخیزید.
از وارد شدن به این بحث که تعریف “فرهنگ و ویژگی فرهنگی” تابع چه شاخصهایی است و با چه ابزاری شناخته می‌شود و آیا تبعیض جنسیتی در بین مردم ایران، یک امر پذیرفته شده و به عبارتی یک ویژگی فرهنگی است، می‌گذرم زیرا بحثی گسترده است و از موضوع این مقاله خارج است. آنچه به آن می‌پردازم این است که امروز آنچه “ویژگی فرهنگی یا تفاوت فرهنگی” خوانده می‌شود، دستاویزی برای عدم اجرای قوانین سازمان‌های بین‌المللی از سوی این سازمان‌ها شده است.
این موضوع مستلزم توضیحی است که در پی می‌آید.
فابیو آزودو مدیر کل رویدادهای بین‌المللی فدراسیون جهانی والیبال روز جمعه به ایران آمد تا به عنوان ناظر مسابقه روسیه و ایران شاهد و ناظر شیوه توزیع برابر بلیت بین تماشاگران مرد و زن در مسابقه والیبال ایران و و روسیه در لیگ جهانی والیبال باشد.
در این فرصت فدراسیون والیبال ایران و به گفته‌ای وزارت ورزش، در تماس با گروهی از خبرنگاران زن که در بازی‌های قبلی همین دوره امکان حضور در مسابقات را نیافته بودند از آنها دعوت کرد که در این مسابقه آخر شرکت و بازی را گزارش کنند.
برخی از این خبرنگاران این دعوت را مصداقی از استفاده ابزاری از زنان خبرنگار برای نمایش ناراست واقعیت در برابر دیدگان آقای مدیرکل ارزیابی کرده و از رفتن به سالن سرباز زدند. عده‌ای هم که آن را حفظ حقوق صنفی‌شان تشخیص دادند، راهی ورزشگاه شدند. در روز بازی، علاوه بر خبرنگاران و کارمندان سفارت، زنان دیگری نیز در بین جمعیت دیده می‌شدند که مثل همیشه عنوان شد با پاسپورت‌های غیر ایرانی به سالن وارد شده‌اند.
اما در این میان تکلیف زنان عادی، زنان بدون وی.آی.پی، زنانی که هویت جنسیتی‌شان پسوند هنرپیشه، خارجی یا خبرنگار نداشت، بازهم پشت درهای بسته جا ماندند.
گروهی از همین زنان فرصت را غنیمت شردند و در نامه‌ای با عنوان “آقای فابیو ازودو، ما در ورزشگاه نیستیم، اما ما را ببینید!” به آقای مدیرکل شرح ماجرا را نوشتند و از او خواستند که صدای آنها را از پشت دیوارها بشنود.
متن این نامه به قرار زیر است:
« (نامه ای گروهی از زنانی که درهای ورزشگاه همچنان به رویشان بسته است) آقای فابیو ازودو،
مدیر کل رویدادهای FIVB و ناظر بین المللی بازی والیبال ایران و روسیه در تهران – ۲۰۱۵
خبر خوبى كه امروز در بين اخبار ديده شد حضور شما در ايران برای نظارت بر”شیوه توزیع برابر بلیت بین تماشاگران مرد و زن در مسابقه والیبال ایران و و روسیه در لیگ جهانی والیبال” است.
مایه خوشحالی است كه بالاخره صداى ما زنان- كه ابزاری جز ایمیل و شبکه های مجازی مانند فیسبوک و توییتر برای نشان دادن اعتراض خود به تبعیض نداشته ایم – به گوش مقام‌هاى تصميم‌گير در فدراسيون بين المللى رسيد و واكنش آنان را موجب شد. اگرچه حضور جنابعالی مصداق این واکنش است، با وجود تمام مستندات و درخواست ها، هم چنان گامی رو به جلو برای احقاق حق شهروندی زنان برای ورود آزادانه و امن به ورزشگاه ها ، برداشته نشده است.
چنانكه در خبرگزاری هاى رسمى ایران اعلام شده است، فدراسيون واليبال به علت ورود شما، و نه به دليل احترام به حقوق صنفى خبرنگاران زن، در روز جمعه و تنها ساعاتى پيش از شروع بازى ايران و روسيه با برخى از رسانه ها تماس گرفته و اعلام کرده است كه در بازی ایران و روسیه در ورزشگاه به روى معدودى از زنان خبرنگارباز مى شود. در حالی که خبرنگاران زن در هيچ يك از بازی‌هاى قبلى اين دوره از مسابقات در ايران حضور نداشتند!
از دیدگاه ما نويسندگان اين نامه، این رفتارنمایشی فدراسيون، يعنى فريب دادن ناظر بازي ها نه در شأن يك مقام رسمى دولتى است و نه حق انصاف در برابر انبوهى از زنانى كه از تماشای مسابقات محروم هستند. ما عده اى از زنان عادى اين كشور، اگرچه راهى به جايگاه وى آي پى يا سكوى خبرنگاران نداریم ،اما از حقوق مدنى و شهروندى خود آگاهیم و خواهان تماشای مسابقات در ورزشگاه ها هستیم
از شما مى خواهيم كه طبق آنچه در خبرها علت حضور شما در ايران خوانده شده، صداى ما را بشنويد. زنان ایرانی باید بتوانند آزاد و امن از حق شهروندی خود مبنی بر حضور در ورزشگاه‌ها بهره‌مند شوند. ما همچنان پشت درهاى بسته ايم! ما همچنان به تبعيض بين زن و مرد و شيوه هاى توزيع بليت‌‌ها و اختصاص دادن سهمى محدود و معدود به زنانى با امكانهاى ويژه مانند خبرنگارى يا شهرت، معترضيم.
آقاى فابیو ازودو، ما در ورزشگاه نيستيم، اما ما را ببینید.»
چند ساعتی بیشتر طول نکشید که فابیو آزودونی به این نامه پاسخ کتبی داد. متن نامه ناظر بازیها که به نویسندگان و همراهان نامه ای میل شد به شرح زیر است:
«عزیزان،
از ایمیلی که فرستادید بسیار سپاسگزارم.
پیش از هر چیز می‌خواهم به اطلاعتان برسانم که هدف اصلی سفر من به تهران دستیابی به درک بهتری از این مسئله حساس و پیشبُرد گفت‌وگوی فدراسیون جهانی والیبال با رهبران سیاسی و دیگر حوزه‌ها در کشور شماست.
هدف ما همواره حصول اطمینان از دسترسی قطعی تمامی اعضای خانواده‌ها به والیبال و دیگر ورزش‌ها به طور برابر است و فکر می‌کنیم بتوانیم به این گفت‌وگو و تعامل دست یابیم.
متعاقباً تنها دلیل این مذاکرات این است که مسابقات جهانی در حال برگزاری در کشور ایران بوده و همه چشم‌ها به این مسابقات در این کشور دوخته شده است. به همین دلیل حق زنان برای حضور در مسابقات تیم‌های ورزشی مردان، موضوعی بسیار حساس بوده و موجب مذاکرات ما در سطح بسیار بالا خواهد بود. به واقع باور داریم که منع ایران از وقایع فدراسیون جهانی والیبال تنها روند دسترسی به هدف را معکوس خواهد کرد.
در نهایت، به عنوان یک سازمان ورزشی، فدراسیون جهانی والیبال دارای قدرتی برای القای روش های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به کشورها نیست. با این حال، صد درصد متعهد می شویم تا از فراگیری امر ورزش، برابری جنسیتی و دسترسی جهانی به آن اطمینان حاصل کرده و آمادگی خود را برای ادامه تماس و مکاتبه با شما به منظور کمک به دستیابی به هدف مشترکمان اعلام نماییم.
با احترام
فابیو آزِوِدو»
در این نامه چند نکته اساسی وجود دارد. اولین نکته مسوولیت‌پذیری مدیر کل در مقام یک پاسخگو به زنان متقاضی ورود به ورزشگاه‌ها است که قابل تحسین است. نکته دوم قول پی‌گیری این خواسته است. درواقع فدراسیون جهانی جای چانه‌زنی برای این موضوع را بازگذاشته و قول پی‌گیری داده است. اگرچه این چانه‌زنی با قوای مخالف و مقاوم حکومت ایران نیست. زیرا طرف مقابل فدراسیون جهانی، مقامهای دولتی ایران و مقامهای ورزشی زیر نظر دولت‌اند که از اساس خود اگرچه وارد هیچ مواجهه، چالش و چانه‌زنی جدی با مخالفان ورود زنان به ورزشگاه‌ها نشده‌اند، اما مخالف این حضور هم نبوده‌اند. چنانکه آخرین واکنش رسمی دولتی در این‌باره پاسخ شهیندخت مولاوردی معاون رئیس جمهوری بود که گفت دولت به خاطر احترام به مراجع، مساله حضور زنان در ورزشگاه‌ها را پی‌گیری نکرد و فراموش نکنیم که خانم مولاوردی دقیقا وقتی آب پاکی را روی دست عده‌ای از فعالان زن برای دنبال کردن این خواسته ریخت که آنها به او بیش از هر دولتمرد و دولتزنی امید بسته بودند.
اما به نظر نگارنده مهمترین نکته نامه فابیو آزودو این بخش است: « فدراسیون جهانی والیبال دارای قدرتی برای القای روش های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به کشورها نیست.» سوال اینجاست که آیا ممنوعیت ورود زنان به استادیومهای ورزشی یک خواسته فرهنگی، اجتماعی در کشور ماست یا فقط یک روش سیاسی است؟ تحت چه برآوردی تبعیض جنسیتی در یک کشور از سوی یک مقام جهانی “روش فرهنگی و اجتماعی” خوانده می‌شود؟ آیا این پاسخ به این معنی نیست که نبودن زنان در ورزشگاه در ایران علاوه بر یک مساله سیاسی، یک مساله فرهنگی است که از سوی مردم و به ویژه زنان ایران نیز پذیرفته شده است؟
کش و قوس امید و ناامیدی و البته دلیل قدردانی از پاسخ آزودو، دومین نامه را از سوی زنان پی‌گیر موضوع ورود زنان به ورزشگاه‌ها به او در پی داشت. نامه‌ای که شرح آن به قرار زیر است:
«آقای فابيو آزودو
مدیرکل رویدادهای بین‌المللی فدراسیون جهانی والیبال و ناظر بین المللی بازی والیبال ایران و روسیه در تهران – ۲۰۱۵
قبل از هرچيز از پاسخ سريعتان سپاسگزاريم.
همانگونه كه درنامه نخست توضيح داديم، اين نامه از سوى جمعى از زنان علاقمند به حضور در ورزشگاه‌ها نوشته شد. کسانی كه از اين حق مدنى آگاهند و براى رسيدن به آن تلاش مى كنند و باور ندارند سياست و روابط ديپلماتيك، منافع اقتصادى و حتا دلايلى كه گاه دولتها در اين مناسبات به آن “تفاوت‌هاى فرهنگى” يا “نسبيت فرهنگى” مى گويند، نمى تواند و نبايد اين حق را از آنها سلب كند.
آقای فابيو آزودو
ما، مانند بسيارى از انسان‌ها در سراسر جهان از سویی بر اين باوريم كه سیاست داخلی كشورها نمی‌تواند و نبايد بهانه‌ای برای نقض حقوق بشر و حقوق مدنى افراد آن جامعه باشد. از سويى دیگر حضور زنان در استادیوم‌ها هیچ منع قانونی در قوانین جمهوری اسلامی ندارد، چنانکه تنها سه سال است که این حق شهروندی در ورزشگاه‌هاى واليبال نقض می‌شود. به همین دلیل از شما می‌خواهیم پذیرفتن و اجرای تمام و کمال دسترسی زنان ایرانی به حق حضور در ورزشگاه‌های ایران را یکی از شرایط میزبانی کشورمان قرار دهید تا این تبعیض‌هاى جنسيتى نوظهور به امری عادی در کشور ما تبدیل نشود. حذف زنان نمی‌تواند موجب تقویت زیرساخت‌های فرهنگی برای حضور آنها در عرصه‌های عمومی شود.
بدین ترتیب اميدواريم كه قانون فدراسيون بين المللى واليبال مبنى بر اينكه “ورزشگاه‌ها نبايد تك جنسيتى” باشد، محور خوب و محكمى براى ادامه اين حركت ما و پشتيبانمان باشد. از شما مى خواهيم همانگونه كه از مديران فدراسيون جهانى واليبال انتظار مى رود از تلاش براى دفاع از حق حضور زنان ايرانى در ورزشگاه ها با هيچ توجيهى حتی یک قدم عقب نشینی نکنید.
با احترام
شنبه روز پرمشغله‌ای برای مدیرکل فدراسیون جهانی والیبال بود. چرا که او علاوه بر زنان، باید روبه‌روی خبرنگاران نیز می‌ایستاد و به پرسش‌های آنها در این باره نیز جواب می‌داد.
سخنان فابیو آزودو نشانگر این بود که آقای مدیرکل به شدت تحت تاثیر احساسات و هیجنان‌های تماشاگران مسابقات قرار گرفته. او میزبانی ایران در این دوره از بازیها را تحسین کرد.
خبرگزاری تسنیم از قول آزردو نوشته است : «همه تیم‌های حاضر در سطح یک لیگ جهانی شانس یکسانی برای میزبانی این مرحله دارند و ما تقاضاهای رسیده را برای انتخاب میزبان بررسی می‌کنیم. شرایط مختلفی برای رأی نهایی وجود دارد که یکی از آنها حضور خانواده‌هاست، اگر این امر محقق نشود تأثیر منفی در تصمیم FIVB خواهد داشت. اگر ایران بتواند شرایط موردنظر ما را مهیا کند، میزبانی مسابقات بسیار مهم بین‌المللی به ایران داده خواهد شد. از اصحاب رسانه تقاضا می‌کنم که هدف ما را که حضور خانواده‌ها و نه تنها بانوان در سالن‌هاست به اطلاع عموم برسانند.»
پاسخ دیپلماتیک فابیو آزودو هم به نامه زنان و هم در پاسخ خبرنگاران نشان از این دارد که او راه هر دو انتخاب را برای فدراسیون جهانی والیبال باز گذاشته است؛ چه فشار بیشتر بر ایران برای مجبور کردن‌اش در پذیرفتن اینکه زنان و مردان در ورزشگاه نباید سهم تبعیض آمیز داشته باشند و هم پذیرفتن اینکه دولت ایران احترام مراجع را به بهانه ویژگی فرهنگی مهمتر از خواسته‌های مردم‌اش می‌داند. باید نشست و منتظر ماند تا نتیجه تاثیرات میزبانی ایران بر آقای مدیرکل در تصمیم‌های بعدی فدراسیون جهانی مشخص شود.
