تحلیل حقوقی قانون جرایم رایانه ای به زبان ساده- قسمت ششم
مرکز حامیان حقوق بشر- مهناز پراکند، وکیل دادگستری
ایجاد اختلالدر سامانه های رایانه ای و مخابراتی چه مجازاتی در پی دارد؟ در این قسمت، بحث جرایم رایانه ای را با پاسخ حقوقی به این سوال پی می گیریم.
ماده 9: ” هرکس بطور غیر مجاز با اعمالی از قبیل وارد کردن ، انتقال دادن ، پخش ،حذف کردن ، متوقف کردن، دستکاری یا تخریب داده ها یا امواج الکترومغناطیسی یا نوری ، سامانه های رایانه ای یا مخابراتی دیگری را از کار بیندازد یا کار کرد آنها را مختل نماید به حبس از شش ماه تا دوسال یا جزای نقدی از ده میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد”
موضوع این ماده از کار انداختن سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا مختل کردن کارکرد آنهاست.
طبق این ماده هرکس با اعمالی از قبیل :
*وارد کردن داده ها یا امواج الکترونیکی یا نوری
*انتقال دادن داده ها یا امواج الکترونیکی یا نوری
*پخش داده ها یا امواج الکترونیکی یا نوری
*متوقف کردن داده ها یا امواج الکترونیکی یا نوری
*دستکاری داده ها یا امواج الکترونیکی یا نوری
*تخریب داده ها یا امواج الکترونیکی یا نوری
سامانه های رایانه ای یا مخابراتی دیگری را از کار بیندازد یا کارکرد آنها رامختل کند .
قانونگذار برای بیان اعمالی که موجب اختلال در کارکرد سامانه ها یا از کار افتادن آنها میشود از واژه “ازقبیل ” استفاده
کرده است .این واژه بیانگر این است که نحوه عمل تأثیری در وقوع جرم ندارد ونظر قانونگذار بر نتیجه عمل یعنی از کار
افتادن سامانه یا اختلال در کارکرد آن است .
*برای تحقق این جرم لازم است مرتکب بداند سامانه رایانه ای یا مخابراتی متعلق به دیگری است .
*مرتکب مجوزی برای از کار انداختن یا ایجاد اختلال نداشته باشد.
*مرتکب بداند عملی که انجام می دهد موجب ایجاد اختلال در کارکرد سامانه رایانه ای یا مخابراتی ویا موجب از کار افتادن آن می شود .
*مرتکب بداند عمل او جرم است وبا علم به این موضوع وبا عمد وبه قصد ایجاد اختلال در کار کرد سامانه رایانه ای
دیگری یا به فصد از کار انداختن آن عمل نماید .
مجازات: برای این جرم دو نوع مجازات در نظر گرفته شده است که به سه روش قابل اعمال است :
1 – یا حبس است که حداقل آن شش ماه وحد اکثر آن دو سال است
2 – یا جزای نقدی است که حداقل آن ده میلیون ریال وحد اکثر آن چهل میلیون ریال است . وطبق ماده 54 این قانون
میزان جزای نقدی بر اساس نرخ تورم هر سه سال یک بار به پیشنهاد رئیس قوه قضائیه وتصویب هیأت وزیران قابل تغییر است.
3 – یا هر دو مجازات.
ماده 10 :”هرکس به طور غیر مجاز با اعمالی از قبیل مخفی کردن داده ها، تغییر گذر واژه یا رمز نگاری داده ها مانع دسترسی اشخاص مجاز به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی شود، به حبس از نود ویک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ريال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.”
جرم موضوع این ماده ممانعت از دسترسی اشخاص مجاز، به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی است .
پرسش – چگونه می توان از دسترسی اشخاص به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی ممانعت بعمل آورد؟
پاسخ – روشهائی که در متن ماده عنوان شده است عبارتند از :
*مخفی کردن داده ها
*تغییر گذرواژه ها
*رمز گذاری داده ها
اما در این ماده قانونگذار این اعمال را با قید واژه “از قبیل” نام می برد .بکار بردن واژه “از قبیل ” در قانون بدین معنی است که قصد قانونگذار این نبوده که بگوید جرم فقط با ارتکاب اعمال یاد شده محقق میشود .بلکه منظور این است که اعمال ذکر شده صرفآجنبه تمثیلی دارند وبعنوان مثالی برای رفتارهای مجرمانه مربوط به این جرم خاص از آنها یاد شده است بنابر این چگونگی ونحوه ممانعت شرط تحقق جرم نیست .
از نظر قانونگذار در این ماده هر عملی که موجب ممانعت دسترسی اشخاص مجاز به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی شود طبق این ماده جرم وقابل تعقیب کیفری است ومجازات دارد .
مجازات : مجازات مجرم ممکن است حبس باشد که حداقل آن نودو یک روز وحد اکثر آن یکسال است 0 یا جزای نقدی است که حداقل آن 5 میلیون وحداکثر آن 20 میلیون ریال است .
ماده 11: ” هرکس به قصد خطر انداختن امنیت ،آسایش وامنیت عمومی اعمال مذکور در مواد 10-9-8 این قانون را علیه سامانه ها ی رایانه ای ومخابراتی که برای ارائه خدمات ضروری عمومی به کار می روند از قبیل خدمات درمانی ،آب ،برق ،گاز،حمل ونقل وبانکداری مرتکب شود به حبس از سه سال تا ده سال محکوم خواهد شد .”
در این ماده قانونگذارجرایم موضوع مواد 8-9و10را در رابطه با سامانه ها ی رایانه ای ومخابراتی مربوط به خدمات ضروری عمومی مطرح کرده است .
پرسش – چه اعمالی موجب تحقق جرم موضوع ماده 11 قانون جرایم رایانه ای میشود ؟
پاسخ – با توجه به مفاد ماده 11هریک از اقدامات زیر نسبت به سامانه های رایانه ای ومخابراتی مربوط به خدمات ضروری عمومی موجب تحقق جرم میشود :
* از کار انداختن سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا مختل کردن کارکرد آنها.
* ممانعت از دسترسی اشخاص مجاز به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی .
* حذف، تخریب ، اختلال یا غیر قابل پردازش کردن داده های دیگران از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی
پرسش – موضوع جرم ماده 11 چیست ؟
پاسخ – موضوع ماده 11 داده ها و سامانه های رایانه ای ومخابراتی مربوط به ارائه خدمات ضروری عمومی است. یعنی کسی با اقدامات یا اعمال غیر مجاز موجب از کار افتادن سامانه های رایانه ای یا مخابراتی مربوط به ارائه خدمات ضروری عمومی شود یا موجب ممانعت دسترسی اشخاص مجاز به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی مربوط به ارا ئه خدمات ضروری عمومی شود، یا موجب حذف ، تخریب ،اختلال یا غیر قابل پردازش کردن داده ها ی مربوط به سامانه های رایانه ای یا مخابراتی مربوط به ارائه خدمات ضرورض عمومی شود .
پرسش – شرط ضروری برای تحقق این جرم چیست؟
پاسخ – شرط ضروری برای تحقق این جرم این است که فرد با قصد به خطر انداختن امنیت ،آسایش وامنیت عمومی اعمال فوق را بر روی سامانه ها ی رایانهای یا مخابراتی مربوط به ارائه خدمات ضروری عمومی انجام دهد .یعنی چنانچه قصد مرتکب به خطر انداختن امنیت یا آسایش عمومی نبوده باشد نمی توان جرم را محقق تلقی کرد .
توضیح : مرتکب باید بداند وآگاه باشد که سامانه مورد نظرمربوط به ارائه خدمات ضروری عمومی است .یعنی چنانچه مرتکب نمی دانسته که آن سامانه مربوط به ارائه خدمات ضروری عمومی است نمی توان عمل او را با این جرم منطبق دانست.
برای تحقق این جرم لازم است اثبات شودکه مرتکب با علم به اینکه سامانه رایانه ای یا مخابراتی مربوط به ارائه خدمات ضروری عمومی است وبا قصد به خطر انداختن امنیت وآسایش عمومی ، اقدام کرده است .
مجازات : مجازات این جرم حبس است که حداقل آن سه سال وحداکثر آن ده سال است .
اعتراض 9 زندانی سیاسی در رجایی‌شهر: تبعید زندانیان، مجازات خانواده‌‌ها و خلاف قانون است
تحلیل حقوقی قانون جرایم رایانه ای به زبان ساده -5
